NFT NEDİR? NFT'LERİN ÖNEMİ, YASAL MEVZUAT VE DAVALAR
NFT NEDÄ°R? NFT'LERÄ°N ÖNEMÄ°, YASAL MEVZUAT VE DAVALAR
NFT TELÄ°F HAKLARI UYUÅžMAZLIKLARI, NFT Ä°LE Ä°LGÄ°LÄ° DAVALAR
-
NFT(TAKAS EDÄ°LEMEZ JETON) NEDÄ°R?
NFT, Takas edilemez jeton, ya da Ä°ngilizcedeki popüler ismiyle non-fungible token, dijital bir varlığın benzersiz olduÄŸunu ve bu nedenle birbirinin yerine geçemeyeceÄŸini onaylayan, blok zinciri adı verilen bir dijital defterde depolanan veri birimi olarak adlandırılır[ https://tr.wikipedia.org/wiki/NFT]. NFT’ler fotoÄŸraf, video, ses ve diÄŸer dijital dosya türleri için kullanılabilir. Ancak, orijinal dosya sadece NFT alıcısına tanımlanan bir hak deÄŸildir. Dijital ögelerin kopyalarını herkesin temin etmesi mümkünken, NFT’ler sahibine telif hakkı açısından ayrı bir sahiplik özelliÄŸi getirmiÅŸtir.
CumhurbaÅŸkanlığı Dijital DönüÅŸüm Ofisi de twitter platformundan deÄŸiÅŸtirilemez dijital jetonun (NFT) tanımını yapmıştır. Buna göre;
-
NFT’nin Açılımı NON- Fungible Token yani deÄŸiÅŸtirilemez jeton olduÄŸu,
-
Kriptografik özetleme (hashing) yöntemleriyle üretilen özel bir jeton (token) türüdür.Kopyalanamayan ve benzersiz bir dijital varlıkla baÄŸlantı kurmak için blokzincir teknolojisini kullandığı,
-
Ä°çinde bulundukları akıllı sözleÅŸmeler, NFT’leri diÄŸer jetonlardan ayırarak benzersiz ve özel verilerin depolanmasını saÄŸladığını,
belirtilmiÅŸtir. Bunun yanında NFT’ler için ‘Her NFT benzersizdir, NFT’ler birbirleriyle deÄŸiÅŸtirilemezler, ECR- 721 VE ECR- 115 Jeton standartları kullanır, NFT’nin nadir oluÅŸu deÄŸerini arttırır’ diyerek de ekleme yapmıştır[https://twitter.com/dijital/status/1395342202717544452].
NFT piyasasının deÄŸeri bazı kaynaklara göre 2020'de üç katına çıkarak 250 milyon doları aÅŸtığı belirtilmiÅŸtir. Sadece 2021'in ilk üç ayında NFT piyasası için 200 milyon dolardan fazla para harcandığı söylenmektedir. Bazı NFT’lerin çok yüksek bedellerle satıldığı görülmektedir[NFT'ler, koleksiyonları kart koleksiyonlarına benzer bir ÅŸekilde dijital formatta temsil edebilir. Åžubat 2021'de, NBA Top Shot platformundaki bir LeBron James smaç NFT kartı 208.000 Dolara satıldı.]. Genel olarak bir NFT nadirlik, fayda ve somutluk özelliklerine göre deÄŸerini bulmaktadır. Tabi ki eser sahibi NFT’sine istediÄŸi fiyatı talep edebilir. Mintable veya Rarible gibi sitelerde NFT üreticileri NFT’leri için istediÄŸine göre fiyat belirleyebiliyor. Ancak mevcut piyasada alıcı fiyatı belirliyor. Genel olarak belirttiÄŸimiz(nadirlik, fayda ve somutluk) özelliklere göre piyasada alıcı ve satıcı arasındaki dengeye göre fiyatlar oluÅŸmaktadır.
Mevcut hukukumuzda NFT’ye özel bir kanuni düzenleme bulunmamaktadır. NFT yeni bir kavram olduÄŸu için diÄŸer ülkelerde de kanuni düzenlemelerin tam olduÄŸu söylenemez. Bu aÅŸamada NFT’ler için akıllı sözleÅŸmeler ve kayıt platformlarının özel sözleÅŸmeleri(Mintable, Superrare vs.) yol gösterici olarak kullanılabilir.
2. NFT’LERÄ°N ÖNEMÄ°, KANUNÄ° DÜZENLEMELER ve NFT’LER Ä°LE Ä°LGÄ°LÄ° DAVALAR
1.1.NFT’LERÄ°N ÖNEMÄ°
Telif hakları açısından NFT’nin önemi, eser sahibi için dijital damga veya kripto bandrol görevini üstlenecek olması diyebiliriz. Bu durum, NFT üzerinde telif hakkı sahibi olan kimsenin mali haklarının veya manevi haklarının ihlalini engelleyebilmesi açısından önemlidir.
NFT oluÅŸturulurken dijital platformda oluÅŸturulma tarihini de öÄŸrenmek çoÄŸu zaman mümkün olabiliyor. OluÅŸturulma tarihinin belli olması telif hakkı uyuÅŸmazlığı ile alakalı çok büyük kolaylıklar saÄŸlayacaktır. Åžöyle ki; NFT’nin eser sahibi olan kiÅŸi, NFT’yi oluÅŸturma tarihini dijital platformda ispat ederek hak sahipliÄŸini tarihli olarak kanıtlayabilir.
Blokzincir protokolleri üzerinde zaman damgası ile kayıt altına alınan NFT ve dijital varlığın içeriÄŸindeki tüm bilgilerden sahiplik açısından kanıt elde edilebilir. Telif haklarının korunmasına da NFT’lerin üretimi sırasında programlanan akıllı sözleÅŸme ile önemli bir katma deÄŸer getirebilmektedir. NFT üreticisine de her satıldığında üretici programlanmış ÅŸartlara baÄŸlı telif hakkını da satış geliri üzerinden alabilmektedir[https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/2005607, syf.159].
1.2.KANUNÄ° DÜZENLEMELER
ABD telif hakkı yasasına göre, bir eserdeki orijinal ifadenin yaratıcısı onun yazarı olduÄŸunu belirtmektedir[https://www.copyright.gov/help/faq-definitions.html]. Ayrıca bu kiÅŸi aynı zamanda, yazılı bir anlaÅŸma ile baÅŸka bir kiÅŸi veya kuruluÅŸa devretmediÄŸi sürece, telif hakkının da sahibi olduÄŸu denilmektedir.
Türk kanunlarına göre ÅŸu anda NFT ile ilgili özel kanuni bir düzenleme bulunmamaktadır. Peki NFT sahibinin hakkı ihlal edildiÄŸinde nasıl korunacaktır? Mevcut kanuni düzenlemeler ışığında bunu deÄŸerlendirmek gerekir. Bunun için de FÄ°KÄ°R VE SANAT ESERLERÄ° KANUNU’na bakmak gerekir.
FSEK’e md.8’e göre bir eserin sahibi, onu meydana getirendir denilmektedir. BilindiÄŸi gibi NFT üreticisinin hakkının korunup korunmadığına bakmak için eserinin FSEK kapsamında kalıp kalmadığına bakmak gerekir. Dijital ortamda bir NFT’yi meydana getiren kiÅŸi, eÄŸer ki NFT’si eser korumasının ÅŸartlarına uygunsa, FSEK kapsamında eser sahibi olarak korunacaktır. Kanuni tanımlamalara uygun koruma ÅŸartı saÄŸlamıyorsa, yasal korumadan yararlanamayacaktır.
Bir NFT’nin satın alınmasıyla eserin mali ve manevi hakları da devir alınmaz. Yani NFT satın alınmasıyla birlikte telif hakları devredilmez. Burada sadece dijital eserin dijital ortamda sahipliÄŸi satın alınmaktadır. NFT’yi satın alan kiÅŸi, dijital platformlarda satın alınan NFT ile ilgili yeni NFT’ler çıkarması mümkün deÄŸildir. Örnekle açıklamak gerekirse, Cem Yılmaz Opensea adlı sitede kendi NFT’lerini satışa sunmuÅŸtu[https://www.bloomberght.com/cem-yilmaz-in-nft-leri-satildi-2289611]. Bu NFT’leri satın alan kiÅŸilere ilerdeki gösterileri için 2 kiÅŸilik davetiye ve ömür boyu her yerde 2 kiÅŸilik kombine taahhüt etmiÅŸti[https://twitter.com/CMYLMZ/status/1447543965805420550 s=20&t=lVuGMf2tAKbYG7g7gQvRWQ]. Bu örnekte NFT’leri satın alan kiÅŸilerin aynı ÅŸekilde bu eseri çoÄŸaltıp yeniden satması mümkün deÄŸildir. Yoksa NFT üreticisi kanundaki haklarını kullanıp hukuki yollara baÅŸvurabilir. Bu sadece NFT üreticisine tanınan bir haktır. Tabi ki yasal mevzuattaki devir prosedürlerine uyularak eser üzerindeki mali hakların devri saÄŸlanabilir.
NFT üreticisinin mali ve manevi hakkı ihlal edildiÄŸinde cezai olarak ÅŸikayette de bulunabilir. FSEK’e md.71’e göre; bir eseri, icrayı, fonogramı veya yapımı hak sahibi kiÅŸilerin yazılı izni olmaksızın iÅŸleyen, temsil eden, çoÄŸaltan, deÄŸiÅŸtiren, dağıtan, her türlü iÅŸaret, ses veya görüntü nakline yarayan araçlarla umuma ileten, yayımlayan ya da hukuka aykırı olarak iÅŸlenen veya çoÄŸaltılan eserleri satışa arz eden, satan, kiralamak veya ödünç vermek suretiyle ya da sair ÅŸekilde yayan, ticarî amaçla satın alan, ithal veya ihraç eden, kiÅŸisel kullanım amacı dışında elinde bulunduran ya da depolayan kiÅŸi hakkında bir yıldan beÅŸ yıla kadar hapis veya adlî para cezasına hükmolunur denilmektedir. Maddenin devamında baÅŸkasına ait esere, kendi eseri olarak ad koyan kiÅŸi altı aydan iki yıla kadar hapis veya adlî para cezasıyla cezalandırılır denilmektedir. NFT’ler kanuna göre eser niteliÄŸinde ise yukarıdaki kanun metinlerine göre ihlal edenler cezalandırılabilir. NFT’lerin yaygınlaÅŸmasıyla NFT üreticisinin haberi olmadan kopyalama ve satışa sunma durumlarının ortaya çıktığı görülebiliyor. Ancak bu hallerde yukarıda belirtilen suçlar ortaya çıkabilir. Onun için bir NFT üretip satışa arz ederken çok dikkat etmek gerekir.
1.3.NFT Ä°LE Ä°LGÄ°LÄ° DAVALAR
Oscar’lı ünlü yönetmen Quentin Tarantino klasikler arasına giren Pulp Fiction (Ucuz Roman)adlı filminin bugüne kadar ortaya çıkmamış yedi sahnesini NFT olarak satışa çıkaracağını duyurmuÅŸtu. Ancak Independent Türkçe'nin haberine göre Pulp Fiction'ın telif haklarını elinde tutan ÅŸirket, NFT’nin satışının durdurulması için Tarantino ve ekibine 4 Kasım'da ihtarname yolladıklarını ancak bunun dikkate alınmadığını duyurmuÅŸtu[https://www.ntv.com.tr/galeri/sanat/miramaxten-tarantinoya-pulp-fiction-icin-nft-davasi]. Åžirket, kendilerinin de Pulp Fiction NFT'leri çıkarmak istediklerini ve Tarantino'nun NFT satışının projeyi olumsuz etkilediÄŸini duyurmuÅŸtu.
Bir baÅŸka uyuÅŸmazlıkta Mason Rothschild isimli sanatçı, ürettiÄŸi NFT’leri web sitesinde satışa sundu. Bu NFT’lerden birisi de ‘’MetaBirkins’’ isimli çanta NFT’leri oldu. Sanatçının eserleri kısa zamanda çok popüler hale geldi. Hal böyle olunca iddiaya göre bu NFT’lerden biri aralık ayında 42 bin dolara satıldı. Birkin çantalarıyla bilinen lüks marka Hermès, sanatçının bu NFT’leri yaparak kendi tasarımlarını lisanssız ÅŸekilde kopyaladığını ve ticari markasının ihlal edildiÄŸini iddia etti. Ünlü marka ile sanatçı arasındaki çatışma, davaya taşındı. Davalı konumunda olan dijital sanatçı Mason Rothschild ise suçlamaları kabul etmedi. Markanın tasarımını çalmadığını, sahte üretim yapıp satmadığını belirtti ve yaptığı ÅŸeyin sadece sanat eseri olduÄŸunu ifade etti. Fakat Hermès, sanatçının bu açıklamalarına karşı çıktı ve sınırlı sayıda üretilen Birkin çantaların, sadece Hermès tarafından satılabileceÄŸi algısına zarar verdiÄŸini, kullanıcıyı yanılttığını belirtmiÅŸtir[ https://gossipdergi.com/luks-canta-nftsi-telif-davasi-getirdi-metabirkins/].
3. SONUÇ
NFT’ler hayatımıza hızlıca bir ÅŸekilde girmiÅŸtir. Ancak NFT’ler kanuni düzenlemeleriyle birlikte hayatımıza girmemiÅŸtir. Kanuni düzenlemeler için belli bir zaman geçmesi ve sistematiÄŸinin çözülmesi gerekmektedir. Zaman içinde NFT üreticisi ve satın alan kiÅŸilerle alakalı çeÅŸitli davalar olacaktır. Bu ihtilaflara göre de bir içtihad ortaya çıkacaktır.
NFT üreticisi ile NFT eseri arasında bir baÄŸlantının olması ve sahibinin imzasını taşıması telif hakları açısından da önemlidir. NFT’lerin eser sahiplerine çok büyük kolaylık saÄŸlayacağı aÅŸikardır. Åžöyle ki, bir karikatür veya dijital sanat eserinin hak sahipliÄŸini kanıtlamak için resmi makamlarda uzun prosedürlü iÅŸler yapmak gerekebiliyordu. Ancak NFT’ler ile bu durumun azalması mümkün olabilir. Çünkü NFT’ler ethereum veya baÅŸka blok zincirlerinde üreticisinin dijital damgasını da taşıma özelliÄŸi taşımaktadır. Böylece NFT’ler ile resmi prosedürlü iÅŸlere gerek kalmadan hak sahipliÄŸinin kanıtlanması daha kolay olacaktır.
Åžu anda sistem ve kanunlar tam oturmadığı için NFT’lerin ve blockchain teknolojisinin hayatımızda baÅŸtan baÅŸa bir deÄŸiÅŸiklik yapması beklenemez. Ancak sistem ve kanunların oturması ile hayatımızda büyük kolaylıklar saÄŸlaması muhtemeldir.
WhatsApp Destek