Haber Detay

NFT NEDİR? NFT'LERİN ÖNEMİ, YASAL MEVZUAT VE DAVALAR

             NFT NEDİR? NFT'LERİN ÖNEMİ, YASAL MEVZUAT VE DAVALAR

             NFT TELİF HAKLARI UYUŞMAZLIKLARI, NFT İLE İLGİLİ DAVALAR

1.   NFT(TAKAS EDİLEMEZ JETON) NEDİR?

NFT, Takas edilemez jeton, ya da İngilizcedeki popüler ismiyle non-fungible token, dijital bir varlığın benzersiz olduğunu ve bu nedenle birbirinin yerine geçemeyeceğini onaylayan, blok zinciri adı verilen bir dijital defterde depolanan veri birimi olarak adlandırılır[ https://tr.wikipedia.org/wiki/NFT]. NFT’ler fotoğraf, video, ses ve diğer dijital dosya türleri için kullanılabilir. Ancak, orijinal dosya sadece NFT alıcısına tanımlanan bir hak değildir. Dijital ögelerin kopyalarını herkesin temin etmesi mümkünken, NFT’ler sahibine telif hakkı açısından ayrı bir sahiplik özelliği getirmiştir. 

Cumhurbaşkanlığı Dijital Dönüşüm Ofisi de twitter platformundan değiştirilemez dijital jetonun (NFT) tanımını yapmıştır. Buna göre; 

• NFT’nin Açılımı NON- Fungible Token yani değiştirilemez jeton olduğu,

• Kriptografik özetleme (hashing) yöntemleriyle üretilen özel bir jeton (token) türüdür.Kopyalanamayan ve benzersiz bir dijital varlıkla bağlantı kurmak için blokzincir teknolojisini kullandığı,

• İçinde bulundukları akıllı sözleşmeler, NFT’leri diğer jetonlardan ayırarak benzersiz ve özel verilerin depolanmasını sağladığını,

belirtilmiştir. Bunun yanında NFT’ler için ‘Her NFT benzersizdir, NFT’ler birbirleriyle değiştirilemezler, ECR- 721 VE ECR- 115 Jeton standartları kullanır, NFT’nin nadir oluşu değerini arttırır’ diyerek de ekleme yapmıştır[https://twitter.com/dijital/status/1395342202717544452].

NFT piyasasının değeri bazı kaynaklara göre 2020'de üç katına çıkarak 250 milyon doları aştığı belirtilmiştir. Sadece 2021'in ilk üç ayında NFT piyasası için 200 milyon dolardan fazla para harcandığı söylenmektedir. Bazı NFT’lerin çok yüksek bedellerle satıldığı görülmektedir[NFT'ler, koleksiyonları kart koleksiyonlarına benzer bir şekilde dijital formatta temsil edebilir. Şubat 2021'de, NBA Top Shot platformundaki bir LeBron James smaç NFT kartı 208.000 Dolara satıldı.]. Genel olarak bir NFT nadirlik, fayda ve somutluk özelliklerine göre değerini bulmaktadır. Tabi ki eser sahibi NFT’sine istediği fiyatı talep edebilir. Mintable veya Rarible gibi sitelerde NFT üreticileri NFT’leri için istediğine göre fiyat belirleyebiliyor. Ancak mevcut piyasada alıcı fiyatı belirliyor. Genel olarak belirttiğimiz(nadirlik, fayda ve somutluk) özelliklere göre piyasada alıcı ve satıcı arasındaki dengeye göre fiyatlar oluşmaktadır.

Mevcut hukukumuzda NFT’ye özel bir kanuni düzenleme bulunmamaktadır. NFT yeni bir kavram olduğu için diğer ülkelerde de kanuni düzenlemelerin tam olduğu söylenemez. Bu aşamada NFT’ler için akıllı sözleşmeler ve kayıt platformlarının özel sözleşmeleri(Mintable, Superrare vs.) yol gösterici olarak kullanılabilir.

       2.   NFT’LERİN ÖNEMİ, KANUNİ DÜZENLEMELER ve NFT’LER İLE İLGİLİ DAVALAR

       1.1.NFT’LERİN ÖNEMİ

Telif hakları açısından NFT’nin önemi, eser sahibi için dijital damga veya kripto bandrol görevini üstlenecek olması diyebiliriz. Bu durum, NFT üzerinde telif hakkı sahibi olan kimsenin mali haklarının veya manevi haklarının ihlalini engelleyebilmesi açısından önemlidir.  

NFT oluşturulurken dijital platformda oluşturulma tarihini de öğrenmek çoğu zaman mümkün olabiliyor. Oluşturulma tarihinin belli olması telif hakkı uyuşmazlığı ile alakalı çok büyük kolaylıklar sağlayacaktır. Şöyle ki; NFT’nin eser sahibi olan kişi, NFT’yi oluşturma tarihini dijital platformda ispat ederek hak sahipliğini tarihli olarak kanıtlayabilir. 

Blokzincir protokolleri üzerinde zaman damgası ile kayıt altına alınan NFT ve dijital varlığın içeriğindeki tüm bilgilerden sahiplik açısından kanıt elde edilebilir. Telif haklarının korunmasına da NFT’lerin üretimi sırasında programlanan akıllı sözleşme ile önemli bir katma değer getirebilmektedir. NFT üreticisine de her satıldığında üretici programlanmış şartlara bağlı telif hakkını da satış geliri üzerinden alabilmektedir[https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/2005607, syf.159].

       1.2.KANUNİ DÜZENLEMELER

ABD telif hakkı yasasına göre, bir eserdeki orijinal ifadenin yaratıcısı onun yazarı olduğunu belirtmektedir[https://www.copyright.gov/help/faq-definitions.html]. Ayrıca bu kişi aynı zamanda, yazılı bir anlaşma ile başka bir kişi veya kuruluşa devretmediği sürece, telif hakkının da sahibi olduğu denilmektedir.

Türk kanunlarına göre şu anda NFT ile ilgili özel kanuni bir düzenleme bulunmamaktadır. Peki NFT sahibinin hakkı ihlal edildiğinde nasıl korunacaktır? Mevcut kanuni düzenlemeler ışığında bunu değerlendirmek gerekir. Bunun için de FİKİR VE SANAT ESERLERİ KANUNU’na bakmak gerekir. 

FSEK’e md.8’e göre bir eserin sahibi, onu meydana getirendir denilmektedir. Bilindiği gibi NFT üreticisinin hakkının korunup korunmadığına bakmak için eserinin FSEK kapsamında kalıp kalmadığına bakmak gerekir. Dijital ortamda bir NFT’yi meydana getiren kişi, eğer ki NFT’si eser korumasının şartlarına uygunsa, FSEK kapsamında eser sahibi olarak korunacaktır. Kanuni tanımlamalara uygun koruma şartı sağlamıyorsa, yasal korumadan yararlanamayacaktır.

Bir NFT’nin satın alınmasıyla eserin mali ve manevi hakları da devir alınmaz. Yani NFT satın alınmasıyla birlikte telif hakları devredilmez. Burada sadece dijital eserin dijital ortamda sahipliği satın alınmaktadır. NFT’yi satın alan kişi, dijital platformlarda satın alınan NFT ile ilgili yeni NFT’ler çıkarması mümkün değildir. Örnekle açıklamak gerekirse, Cem Yılmaz Opensea adlı sitede kendi NFT’lerini satışa sunmuştu[https://www.bloomberght.com/cem-yilmaz-in-nft-leri-satildi-2289611]. Bu NFT’leri satın alan kişilere ilerdeki gösterileri için 2 kişilik davetiye ve ömür boyu her yerde 2 kişilik kombine taahhüt etmişti[https://twitter.com/CMYLMZ/status/1447543965805420550 s=20&t=lVuGMf2tAKbYG7g7gQvRWQ]. Bu örnekte NFT’leri satın alan kişilerin aynı şekilde bu eseri çoğaltıp yeniden satması mümkün değildir. Yoksa NFT üreticisi kanundaki haklarını kullanıp hukuki yollara başvurabilir.  Bu sadece NFT üreticisine tanınan bir haktır. Tabi ki yasal mevzuattaki devir prosedürlerine uyularak eser üzerindeki mali hakların devri sağlanabilir. 

NFT üreticisinin mali ve manevi hakkı ihlal edildiğinde cezai olarak şikayette de bulunabilir. FSEK’e md.71’e göre; bir eseri, icrayı, fonogramı veya yapımı hak sahibi kişilerin yazılı izni olmaksızın işleyen, temsil eden, çoğaltan, değiştiren, dağıtan, her türlü işaret, ses veya görüntü nakline yarayan araçlarla umuma ileten, yayımlayan ya da hukuka aykırı olarak işlenen veya çoğaltılan eserleri satışa arz eden, satan, kiralamak veya ödünç vermek suretiyle ya da sair şekilde yayan, ticarî amaçla satın alan, ithal veya ihraç eden, kişisel kullanım amacı dışında elinde bulunduran ya da depolayan kişi hakkında bir yıldan beş yıla kadar hapis veya adlî para cezasına hükmolunur denilmektedir. Maddenin devamında başkasına ait esere, kendi eseri olarak ad koyan kişi altı aydan iki yıla kadar hapis veya adlî para cezasıyla cezalandırılır denilmektedir. NFT’ler kanuna göre eser niteliğinde ise yukarıdaki kanun metinlerine göre ihlal edenler cezalandırılabilir. NFT’lerin yaygınlaşmasıyla NFT üreticisinin haberi olmadan kopyalama ve satışa sunma durumlarının ortaya çıktığı görülebiliyor. Ancak bu hallerde yukarıda belirtilen suçlar ortaya çıkabilir. Onun için bir NFT üretip satışa arz ederken çok dikkat etmek gerekir. 

       1.3.NFT  İLE İLGİLİ DAVALAR

Oscar’lı ünlü yönetmen Quentin Tarantino klasikler arasına giren Pulp Fiction (Ucuz Roman)adlı filminin bugüne kadar ortaya çıkmamış yedi sahnesini NFT olarak satışa çıkaracağını duyurmuştu. Ancak Independent Türkçe'nin haberine göre Pulp Fiction'ın telif haklarını elinde tutan şirket, NFT’nin satışının durdurulması için Tarantino ve ekibine 4 Kasım'da ihtarname yolladıklarını ancak bunun dikkate alınmadığını duyurmuştu[https://www.ntv.com.tr/galeri/sanat/miramaxten-tarantinoya-pulp-fiction-icin-nft-davasi]. Şirket, kendilerinin de Pulp Fiction NFT'leri çıkarmak istediklerini ve Tarantino'nun NFT satışının projeyi olumsuz etkilediğini duyurmuştu. 

Bir başka uyuşmazlıkta Mason Rothschild isimli sanatçı, ürettiği NFT’leri web sitesinde satışa sundu. Bu NFT’lerden birisi de ‘’MetaBirkins’’ isimli çanta NFT’leri oldu. Sanatçının eserleri kısa zamanda çok popüler hale geldi. Hal böyle olunca iddiaya göre bu NFT’lerden biri aralık ayında 42 bin dolara satıldı. Birkin çantalarıyla bilinen lüks marka Hermès, sanatçının bu NFT’leri yaparak kendi tasarımlarını lisanssız şekilde kopyaladığını ve ticari markasının ihlal edildiğini iddia etti. Ünlü marka ile sanatçı arasındaki çatışma, davaya taşındı. Davalı konumunda olan dijital sanatçı Mason Rothschild ise suçlamaları kabul etmedi. Markanın tasarımını çalmadığını, sahte üretim yapıp satmadığını belirtti ve yaptığı şeyin sadece sanat eseri olduğunu ifade etti. Fakat Hermès, sanatçının bu açıklamalarına karşı çıktı ve sınırlı sayıda üretilen Birkin çantaların, sadece Hermès tarafından satılabileceği algısına zarar verdiğini, kullanıcıyı yanılttığını belirtmiştir[ https://gossipdergi.com/luks-canta-nftsi-telif-davasi-getirdi-metabirkins/].

        3. SONUÇ

NFT’ler hayatımıza hızlıca bir şekilde girmiştir. Ancak NFT’ler kanuni düzenlemeleriyle birlikte hayatımıza girmemiştir. Kanuni düzenlemeler için belli bir zaman geçmesi ve sistematiğinin çözülmesi gerekmektedir. Zaman içinde NFT üreticisi ve satın alan kişilerle alakalı çeşitli davalar olacaktır. Bu ihtilaflara göre de bir içtihad ortaya çıkacaktır.

NFT üreticisi ile NFT eseri arasında bir bağlantının olması ve sahibinin imzasını taşıması telif hakları açısından da önemlidir. NFT’lerin eser sahiplerine çok büyük kolaylık sağlayacağı aşikardır. Şöyle ki, bir karikatür veya dijital sanat eserinin hak sahipliğini kanıtlamak için resmi makamlarda uzun prosedürlü işler yapmak gerekebiliyordu. Ancak NFT’ler ile bu durumun azalması mümkün olabilir. Çünkü NFT’ler ethereum veya başka blok zincirlerinde üreticisinin dijital damgasını da taşıma özelliği taşımaktadır. Böylece NFT’ler ile resmi prosedürlü işlere gerek kalmadan hak sahipliğinin kanıtlanması daha kolay olacaktır.

Şu anda sistem ve kanunlar tam oturmadığı için NFT’lerin ve blockchain teknolojisinin hayatımızda baştan başa bir değişiklik yapması beklenemez. Ancak sistem ve kanunların oturması ile hayatımızda büyük kolaylıklar sağlaması muhtemeldir.