İşleten kavramı
İşleten kavramı
KTK m.85 uyarınca bir motorlu aracın iÅŸletilmesi bir kimsenin ölümüne veya yaralanmasına yahut bir ÅŸeyin zarara uÄŸramasına sebep olursa bu durumda iÅŸleten kiÅŸinin hukuki sorumluluÄŸu doÄŸacaktır. Kanun kusursuz sorumluluk ilkelerini öngördüÄŸünden iÅŸleten hiç kusuru bulunmasa bile doÄŸan bu zarardan sorumlu tutulabilecektir. Dolayısıyla iÅŸletenin kim olduÄŸunun tespiti zarar gören açısından önem kazanacaktır.
KTK m.3 ‘te iÅŸleten “Araç sahibi olan veya mülkiyeti muhafaza kaydıyla satışta alıcı sıfatıyla sicilde kayıtlı görülen veya aracın uzun süreli kiralama, ariyet veya rehni gibi hallerde kiracı, ariyet veya rehin alan kiÅŸidir. Ancak ilgili tarafından baÅŸka bir kiÅŸinin aracı kendi hesabına ve tehlikesi kendisine ait olmak üzere iÅŸlettiÄŸi ve araç üzerinde fiili tasarrufu bulunduÄŸu ispat edilirse, bu kimse iÅŸleten sayılır.” ÅŸeklinde tanımlanır. Kanun burada iÅŸleten sıfatı bakımından ÅŸekli ve maddi ölçüt koymuÅŸtur.
Åžekli ölçüte göre iÅŸleten aracın ruhsatında veya sigorta poliçesinde ya da vergi kayıtlarında ismi yazan kiÅŸidir. Fakat salt olarak bu ölçütün uygulanması uygulamada bazı sıkıntılara yol açabilecektir.
KTK m.3’te “Araç sahibi : Araç için adına yetkili idarece tescil belgesi verilmiÅŸ veya sahiplik veya satış belgesi düzenlenmiÅŸ kiÅŸidir.” ÅŸeklinde tanımlanmıştır. Ä°ÅŸleten ilk olarak aracın maliki kabul edilmektedir. KTK m.20/2 (d) hükmüne göre tescil edilmiÅŸ araçların her çeÅŸit satış ve devirleri, satış ve devri yapılacak araçtan dolayı motorlu taşıtlar vergisi, gecikme faizi, gecikme zammı, vergi cezası ve trafik idari para cezası borcu bulunmadığının tespit edilmesi ve taşıt üzerinde satış ve/veya devri kısıtlayıcı herhangi bir tedbir veya kayıt bulunmaması halinde, araç sahibi adına düzenlenmiÅŸ tescil belgesi veya trafik tescil kayıtları esas alınarak noterler tarafından yapılır. Noterler tarafından yapılmayan her çeÅŸit satış ve devirler geçersizdir.
Mülkiyeti muhafaza kaydıyla satış sözleÅŸmesi, satılan aracın alıcıya teslim edilmesine raÄŸmen mülkiyetin satıcıda kalacağını öngören bir sözleÅŸmedir. Türk Medeni Kanunu m. 764 ve KTK m. 20/1-d’ ye göre mülkiyeti muhafaza kaydıyla satışlar resmi ÅŸekilde yapılmalıdır. Mülkiyeti muhafaza kaydıyla satış sözleÅŸmesinin yapılması ile satıcının araç üzerindeki fiili egemenliÄŸi sona erer. Maddi ölçüt bu durumda benimsenecektir ve mülkiyet geçmese bile mülkiyeti muhafaza kaydıyla satın alan kiÅŸi iÅŸleten olarak kabul edilecektir.
Karayolları Trafik Kanunu, her kiracıyı deÄŸil, uzun süreli kiracıyı iÅŸleten olarak kabul etmiÅŸ, uzun süreden ne anlaşılması gerektiÄŸi konusunda belirli bir süre öngörmemiÅŸtir. Bu bakımdan aracın ne zaman uzun süreli kiralanmış olacağı tartışma oluÅŸturmaktadır. Konuyla ilgili farklı görüÅŸler bulunmaktadır.
Motorlu aracın sahibinin rızası ile aracı bir baÅŸkasının kullanmasında ariyet iliÅŸkisi söz konusudur. Bu noktada maddi ölçüt bakımından deÄŸerlendirmede bulunulacaktır. Ekonomik iliÅŸki ve fiili egemenliÄŸin yoÄŸunluÄŸuna bakmak gerekir.
Teslim ÅŸartı ile yapılan rehinde, rehin verenin araç üzerindeki fiilî hâkimiyeti sona ereceÄŸinden, araç üzerinde fiilî hâkimiyet rehin alan kiÅŸiye geçer ve bu kiÅŸi iÅŸleten sayılabilir, ancak rehin alan kiÅŸinin aracın giderlerini ve bakımını da üstlenmesi gerekmekte olup aksi durumda, rehin alan kiÅŸi iÅŸleten olarak kabul edilmemelidir
Maddi ölçüte göre iÅŸleten aracı kendi hesabına iÅŸleten, tehlikesi ve masrafı kendisine ait olmak üzere kullanan, aracın iÅŸletilmesi için gerekli kimseler üzerinde fiili ve doÄŸrudan doÄŸruya emir ve tasarruf gücü olan kiÅŸidir
Bir kiÅŸinin iÅŸleten sayılabilmesi için üç ÅŸartın gerçekleÅŸmesi gerekir, bunlar araç üzerinde fiilî hâkimiyet, araçtan doÄŸan tehlikeleri ve aracın masraflarını üstlenmek, araçtan yarar saÄŸlamaktır.
WhatsApp Destek